System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców. Zadania administracji publicznej w tym zakresie realizowane są przez Ośrodek Pomocy Społecznej (zgodnie z art. 178 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej Wójt może upoważnić Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej, do prowadzenia postępowań w sprawach z zakresu wspierania rodziny) we współpracy ze środowiskiem lokalnym, sądami i ich organami pomocniczymi, policją, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, kościołami i związkami wyznaniowymi oraz organizacjami społecznymi.

Od 1 stycznia 2012 r. do zadań własnych gminy, nałożonych przez ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej należy:

1. opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny;
2. tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny;
3. tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w placówkach wsparcia dziennego oraz praca z rodziną;
4. finansowanie kosztów związanych z udzieleniem pomocy rodzinie przez rodzinę wspierającą (art. 29 ust. 2 ustawy);
5. współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo – wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym;
6. sporządzenie sprawozdań rzeczowo – finansowych;
7. prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczej, zamieszkałej na terenie gminy.

KIM JEST ASYSTENT RODZINY I JAKĄ PEŁNI ROLĘ?

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przewiduje funkcję asystenta rodziny. Pełni on inną rolę niż pracownik socjalny, a mianowicie jest przede wszystkim wsparciem dla rodziny i jest bliżej jej problemów. Elastyczny czas pracy asystenta rodziny powinien być dostosowany do rytmu życia rodziny i jej realnych potrzeb. Rola asystenta rodziny polega na pomaganiu rodzinom dysfunkcyjnym z małoletnimi dziećmi, pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, socjalnych takich jak prowadzenie gospodarstwa domowego, prawidłowe dysponowanie środkami finansowymi i inne obowiązki rodzicielskie. Nadrzędnym celem w pracy z rodziną jest wypracowanie funkcji wychowawczych na podstawowym poziomie, aby zapobiec konieczności umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Jeżeli jednak, taka sytuacja ma miejsce, to asystent rodziny kontynuuje swoją pracę z rodziną oraz współpracuje z instytucją pieczy zastępczej, pomagając rodzinie odzyskać stabilność życiową umożliwiającą powrót dziecka do rodziny biologicznej.

Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań, jednak nie może przekroczyć 15.

Przydzielenie rodzinie asystenta rodziny następuje na wniosek pracownika socjalnego, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz dokonaniu analizy sytuacji rodziny.

Do zadań asystenta rodziny należy w szczególności:

1. opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
2. opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
3. udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
4. udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
5. udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
6. udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;
7. wspieranie aktywności społecznej rodzin;
8. motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
9. udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
10. motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
11. udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;
12. podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
13. prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
14. realizacja zadań określonych w ustawie z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”;
15. prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
16. dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku;
17. monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
18. sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
19. współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
20. współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.