„Przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym,
a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”. (art.2 ust.2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).
PRZEMOC CHARAKTERYZUJE SIĘ TYM, ŻE:
• JEST INTENCJONALNA – przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.
• SIŁY SĄ NIERÓWNE – w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy.
• NARUSZA PRAWA I DOBRA OSOBISTE – sprawca wykorzystuje przewagę siły, narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.).
• POWODUJE CIERPIENIE I BÓL – sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczenie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.
Poradnik dla osób doznających przemocy w rodzinie
Co to jest przemoc w rodzinie?
Jest to jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie na szkodę bliskiego lub zaniechanie działań koniecznych do ochrony zdrowia i życia osób najbliższych.
Formy przemocy
- Przemoc fizyczna – polega na różnej gamie form zachowania o różnym stopniu nasilenia np. wymierzaniu policzków, biciu, kopaniu itp.
- Przemoc seksualna- zmuszanie do określonych zachowań i kontaktów seksualnych (gwałt, zmuszanie do oglądania filmów, zdjęć pornograficznych itd.)
- Przemoc psychiczna – słowne lub niewerbalne groźby użycia przemocy wobec osoby lub tego, co do niej należy, ten rodzaj przemocy przejawia się m.in. w zastraszaniu, poniżaniu, ubliżaniu, szantażowaniu itp.
- Przemoc ekonomiczna/ materialna – odmawianie lub ograniczanie dostępu do wspólnych środków finansowych lub odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwiania bądź ograniczanie podjęcia pracy zarobkowej ale również niszczenie przedmiotów itp.
Oznaki przemocy
Istnieją pewne symptomy, wskazujące na to, że w rodzinie obecna jest przemoc. Aby rozpoznać czy niepokojące zachowania kogoś bliskiego są przejawem przemocy w rodzinie, musisz sobie odpowiedzieć na kilka pytań. Jeśli ktoś bliski, ktoś z rodziny:
• zamienia drobne zajścia w wielkie kłótnie,
• rani swoim zachowaniem,
• znieważa, używa w stosunku do Ciebie obraźliwych słów, obelg, wyzwisk,
• ma nagłe napady gniewu lub furii,
• niszczy rzeczy, które są Twoją własnością,
• odbiera pieniądze lub nie chce dawać Ci środków na życie,
• kontroluje wszystkie Twoje zachowania, nie pozwala Ci podejmować żadnych decyzji,
• uniemożliwia i spotykanie czy widywanie się ze znajomymi lub rodziną,
• ośmiesza, poniża, upokarza również w obecności innych,
• nieustannie krytykuje,
• zastrasza i manipuluje by kontrolować i innych członków rodziny,
• grozi, że skrzywdzi Ofiarę, jej dzieci lub innych członków rodziny,
• bije, popycha, szarpie, kopie, policzkuje lub dusi,
• obwinia za to, że bije, a następnie obiecuje, że to więcej się nie zdarzy,
• wymaga od, aby ofiara uprawiała seks na zawołanie nawet jeśli nie masz na to ochoty i się nie zgadzasz, musisz rozważyć czy jesteś bezpieczna w swoim domu.
Jeśli w Twoim życiu występuje lub wystąpiła jedna lub więcej z wymienionych powyżej oznak, istnieje duże prawdopodobieństwo, że doznajesz przemocy w rodzinie. Nie lekceważ tego i zwróć się po pomoc do jednej z instytucji niosących pomoc rodzinom znajdującym się w kryzysie.
Cykl przemocy domowej
Przemoc domowa rzadko jest czynem jednorazowym. Wiele przeprowadzonych badań wykazało, że przemoc w rodzinie na tendencje do powtarzania się według zauważalnej prawidłowości. Cykl przemocy składa się zwykle trzech następujących po sobie faz.
- Faza narastania napięcia – jest to początek cyklu, czas wyczuwalnego wzrostu napięcia oraz natężeniem się sytuacji konfliktowych, które mają różne podłoże i charakter. Na tym etapie dochodzi do rozmaitych incydentów jak np. przejawy zazdrości, gniewu, kontrolowanie członków rodziny, używanie obraźliwych słów. Sprawca staje się coraz bardziej poirytowany i agresywny, prowokuje kłótnie i awantury. Ofiara natomiast próbuje ratować domową atmosferę, próbuje uspokoić sytuację spełniając wszystkie oczekiwania sprawcy przemocy, stara się poprawi sprawcy samopoczucie.
- Faza gwałtowanej przemocy – następuje wybuch gniewu i wyładowanie agresji. Poirytowany dotąd sprawca wpada w szał, traci całkowicie kontrole nad swoim zachowaniem i może pobić, zranić, okaleczyć ofiarę, dokona strasznych czynów nie licząc się ze skutkami swoich agresywnych działań. Atak agresji sprawcy wywołuje drobne, mało istotne wydarzenie, które powoduje u sprawcy bardzo gwałtowny gniew. Zachowanie sprawcy staje się nieprzewidywalne a upust agresji może przybrać formę przemocy fizycznej. Po akcie przemocy ofiara jest w szoku, nie może uwierzyć w to, co się wydarzyło. Pojawia się u niej przerażenie, bezradność, poczucie wstydu, ale także złość. To etap, w którym zwykle ofiara przemocy wzywa policję, poszukuje pomocy, podejmuje decyzję o opuszczeniu domu, o uruchomieniu sprawy karnej lub rozwodowej.
- Faza miodowego miesiąca – jest to faza skruchy ze strony sprawcy i okazywania miłości. Agresor usprawiedliwia swoje zachowanie, okazuje żal z powodu tego co się stało i zaklina się, że to już się więcej nie powtórzy, przeprasza, obiecuje, przynosi kwiaty. Ofiara, która zazwyczaj bardzo często kocha sprawcę, wierzy w te zapewnienia. Na tym etapie ofiara przemocy czuje się bezpieczna i traktuje całe zdarzenie jako pewien incydent, co osłabia jej czujność.
Przerwij cykl przemocy!
Osoba doznająca przemocy musi zwrócić się o pomoc do odpowiednich instytucji, zapewnić bezpieczeństwo sobie i innym członkom rodziny, stopniowo uczyć się wyzwalać z
przemocy. Sprawca musi poddać się oddziaływaniom korekcyjno-edukacyjnym, przy wsparciu specjalistów nauczyć się właściwych zachowań, radzenia sobie ze złością i agresją, tak, aby życie w rodzinie bez przemocy było możliwe.
PAMIĘTAJ!!!
• Przemoc w rodzinie jest przestępstwem. Masz prawo szukać specjalistycznej pomocy.
• Poniżanie i obelgi bolą tak samo jak bicie. Nie trzeba mieć siniaków i złamanych kości by być ofiarą przemocy.
• Przemoc domowa zdarza się we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia i sytuacji ekonomicznej.
• Przemoc raz zastosowana powtarza się.
• Jeśli alkoholizm i przemoc są problemem w Twoim domu, nie możesz dalej pozwalać by uzależniony partner atakował Ciebie i Twoje dzieci. Nie możesz spowodować, aby przestał pić i zmienił swoje zachowanie, możesz jednak z pomocą innych zmienić swoje życie.
• Nie musisz dalej być marionetką – zacznij istnieć osobno.
• Dzieci wychowywane w środowisku pełnym napięć, konfliktów i agresji, albo odtwarzają te same zachowania w dorosłym życiu, albo zamykają się w sobie, popadają w depresję i przyjmują rolę ofiary.
Dlatego też, dzieci odniosą o wiele większy pożytek z Twojej siły życiowej i możliwości podejmowania koniecznych decyzji, niż z faktu przebywania w domu, gdzie sprawca poniża Cię i bije na ich oczach, a często one same również stają się ofiarami przemocy.
Mity i stereotypy na temat przemocy w rodzinie
Wiele społeczeństw czy środowisk nie reaguje na problem przemocy w rodzinie, wyrażając tym samym zgodę na przemoc. Jest to wynikiem funkcjonujących w świadomości społecznej mitów i stereotypów na temat przemocy, które pokazują fałszywy obraz problemu.
„Przemoc w rodzinie to sprawa prywatna, nikt nie powinien się wtrącać”
Przemoc, wykorzystywanie, bicie, krzywdzenie osób bliskich jest przestępstwem,
tak samo groźnym i podlegającym karze jak przemoc wobec obcych osób. Bycie małżeństwem czy mieszkanie razem pod jednym dachem w wolnym związku nie daje nikomu
prawa do stosowania przemocy, nie zwalnia z odpowiedzialności prawnej. Każdy
ma prawo, a nawet obowiązek reagować na przestępstwo.
„Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego”
Przemoc w rodzinie występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia lub statusu społecznego czy materialnego.
„Przemoc jest wtedy, gdy są widoczne ślady na ciele ofiar”
Nie tylko siniaki, złamania czy oparzenia świadczą o przemocy. Przemoc ma „wiele twarzy”. To także poniżanie, obelgi, zmuszanie do określonych zachowań, grożenie, zastraszanie.
„Jeśli ktoś jest bity to znaczy, że sobie na to zasłużył”
Nikt nie zasługuje na bicie, krzywdzenie, maltretowanie, niezależnie od tego co zrobił lub powiedział. Nikt nie ma prawa do poniżania, bicia innych, ani znęcania się nad nimi.
„Policja nie powinna interweniować w sprawach rodzinnych”
Przemoc domowa to przestępstwo ścigane przez prawo, a nie sprawa rodzinna. Policja jest powołana do ochrony bezpieczeństwa osób, zapobiegania popełnianiu przestępstw
i ściganiu sprawców, niezależnie od tego czy osoba dotknięta przemocą należy do rodziny sprawcy czy nie.
„Ofiary przemocy w rodzinie akceptują przemoc”
Ofiary przemocy w rodzinie nie chcą być źle traktowane przez swoich bliskich. Starają się bronić siebie i innych zagrożonych przemocą członków rodziny. Chcą przerwać przemoc, ale pozostawiając w osamotnieniu, często nie potrafią tego zrobić. Będąc w opresji działają często nieracjonalnie co prowadzi do nasilenia przemocy.
„To był jednorazowy incydent, który nigdy się nie powtórzy”
Przemoc domowa niemal nigdy nie jest wyjątkowym, pojedynczym wydarzeniem. Przemoc ma tendencję do powtarzania się. Nie zatrzymana eskaluje i przybiera na sile. Nie wolno czekać i łudzić się, że sama się skończy. Przemoc nigdy sama nie mija – trzeba stanowczo powiedzieć NIE i podjąć konsekwentne działania by wyjść z przemocy.
„Gdyby ofiara naprawdę cierpiała, odeszłaby od sprawcy”
Nikt nie lubi być poniżanym i bitym. Osoby doznające przemocy znajdują się w bardzo trudnej sytuacji wypełnionej bólem, cierpieniem, strachem, bezsilnością i poczuciem osamotnienia. Tkwienie w związku pełnym krzywdzenia wynika między innymi
z wyznawania tradycyjnych wartości takich jak miłość, trwałość małżeństwa, mylnego przeświadczenia, że sprawca jest doby dla dzieci, gdyż ich nie bije, przekonania o zależności ekonomicznej od sprawcy i niemożności samodzielnego funkcjonowania, wiary, w obietnice sprawcy, że się zmieni, nieracjonalnego obwiniania się za przemoc, czy też braku wiedzy na temat miejsca, gdzie osoba dotknięta przemocą może znaleźć bezpieczne schronienie i specjalistyczną pomoc.
„Przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol”
Nawet uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za działania dokonywane
pod jego wpływem. Alkohol może nasilać przemoc i ułatwia jej stosowanie. Stanem nietrzeźwości sprawcy próbują usprawiedliwić fakt znęcania się nad członkami rodziny.
„Gwałt w małżeństwie nie istnieje”
Każda osoba niezależnie od tego czy żyje w związku formalnym, nieformalnym czy jest wolna, jest uprawniona do samodzielnego decydowania o swoim życiu intymnym i zachowaniach seksualnych. Małżeństwo nie zmienia definicji gwałtu. Gwałt polega na doprowadzeniu innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę bezprawną lub podstęp. Definicja ta nie wyklucza małżonków, ani innych osób z rodziny sprawcy.
„Osoby używające przemocy muszą być chore psychicznie”
Przemoc jest dążeniem do przejęcia pełniej władzy i kontroli nad innymi osobami. Nie ma żadnych danych wskazujących na istnienie bezpośredniego związku pomiędzy przemocą a chorobą psychiczną.
„Nie ujawnia się tajemnic rodzinnych”
Przemoc jest poważnym problemem, który niszczy nie tylko osobę, która jej doświadcza, ale również innych członków rodziny narażonych na uczestniczenie w aktach przemocy. Nie można ukrywać przemocy i pozostawać biernym. Takie zachowanie na pewno nie uzdrowi rodziny. Należy chronić przed przemocą siebie i swoich bliskich. Ujawnienie problemu i zwrócenie się po specjalistyczną pomoc nie ma nic wspólnego z ujawnianiem tajemnic rodzinnych. Przemoc domowa nie może być tajemnicą. Nie ma innej drogi do wyjścia z przemocy, niż ujawnienie jej i przeciwdziałanie.
„Nie można zmienić swego przeznaczenia”
Przemoc w rodzinie nie jest nikomu przeznaczona. Żaden Stwórca nie przeznaczyłby nikomu tak okrutnego losu. Doznawanie przemocy przez lata nie oznacza, że tak musi być i, że trzeba się z tym pogodzić. Wręcz przeciwnie, przemocy trzeba się przeciwstawić. Nigdy nie jest za późno, aby przerwać milczenie i zwrócić się po pomoc.
Stwórz swój plan bezpieczeństwa
1. Jeśli dojdzie do kłótni, możesz spróbować przejść do takiego miejsca w domu, gdzie jest najmniejsze ryzyko, że znajdziesz się w pułapce (należy unikać kłótni w łazience, garażu, kuchni, pokoju, w każdym pomieszczeniu, które jest daleko od głównego wyjścia)
2. Wypróbuj, jak wydostać się z domu bezpiecznie, których drzwi, okien możesz użyć uciekając
3. Przechowuj swój portfel, klucze do mieszkania i samochodu w bezpiecznym, ale dostępnym dla Ciebie miejscu, w pobliżu wyjścia tak, aby w razie potrzeby można było szybko opuścić dom zabierając te przedmioty
4. Powiedz sąsiadom, do których masz zaufanie, o przemocy i poproś ich, aby zadzwonili na policję w sytuacji, gdy usłyszą podejrzane hałasy (możesz umówić się z sąsiadami na określony sygnał, który będzie dla nich znakiem, że należy wezwać pomoc)
5. Możesz nauczyć swoje dzieci, jak używać telefonu, by skontaktować się z policją
6. Na wypadek konieczności opuszczenia domu przygotuj i zbierz ze sobą:
• dowód osobisty i prawo jazdy, metrykę urodzenia swoją i dzieci, pieniądze, kartę kredytową, książeczkę czekową, akt własności mieszkania, dokument dzierżawy, świadectwo najmu, książeczkę ubezpieczeniową, klucze do mieszkania i samochodu, lekarstwa, recepty i książeczki zdrowia, świadectwa szkolne, dokumenty sądowe, ubrania i inne niezbędne artykuły dla siebie i dzieci, itp.
